The story of Ngarara Huarau

In: Stories, Stories (Bronwyn), Traditional stories

Source: As told by H.P. Tunuiarangi and translated by S. Percy Smith.
The Journal of the Polynesian Society Volume 14, No.4, December 1905 > Te korero mo Ngarara-huarau, by Major H. P. Tu-nui-a-rangi. p 200-204


KO te kainga i noho ai tenei taniwha, kei Wai-marama, kei Here-taunga. Ka noho nei, a, ka roa, ka puta te aroha ki tona tuahine, ki a Pari-kawhiti. Ko te kainga o te tuahine kei Wai-rarapa. Kaore a Ngarara-huarau i mohio, kei hea tona tuahine e noho ana, engari katahi ka pihongia ki nga hau. Ka pau nga hau te pihongi, ka tae ki te hau tonga ka rangona e ia te kakara o tona tuahine. Katahi ka haere mai ma te moana, me te pihongi haere tonu mai; tae rawa ki te ngutu-awa o Pahawa, kua tuku atu te kakara o tona tuahine i te hauauru. Ka haere atu a Ngarara-huarau ma roto i te awa o Pahawa. Ano ka tae ki te ngutu-awa o tetehi awa, ka kite ia i te rere; he nui te tiketike. Ka oho tona mauri, e kore ia e eke ki runga. Ka huaina te ingoa o taua awa ko Mauri-oho-o-Ngarara-huarau, i taua ra i karanga-tia ai taua ingoa tae noa mai ki tenei ra.

Heoi, ka rere te taniwha nei, kia eke ia ki runga. Kihai i eke. Ka tu ona waewae ki waenganui o te pari, ka tupeke ake nga waewae o muri, ka tu ki te tūnga o nga peke; katahi ka rere, ka eke ki runga. Ka haere i roto i taua awa eke noa ki te upurangitanga ki roto o tetahi hiwi, ko Maunga-rake te ingoa. Ka eke ia ki runga, ka rongo i te ngenge, ka whakatuapuku i tona tuara. He mea mohio e nga tangata ki te openga o nga peke i te whenua, ka tapaia te ingoa o taua wahi ko Hau-tuapuku-o-Ngarara-huarau.

Ka haere ia, ka tae ki tetahi awa, ko Koura-rau te ingoa, 10 maero pea te matara mai i te wahi i noho ai tona tuahine. Ka noho i roto o Koura-rau. Ko te tikanga o tenei ingoa, he nui no te koura-wai o roto i taua awa. Heoi, ka noho nei te taniwha, ko tana mahi, he patu i nga tira haere; ara, he kai i nga tangata, horopuku tonu, ahakoa he kawenga ta te tangata, ka horomia pukutia e taua taniwha—ahakoa he tamaiti i runga i te hakui e waha ana, ka heke tahi raua ki roto i te kopu o te taniwha nei—ahakoa nga tokotoko me nga taiaha, ka pau katoa te horo.

Ka mahara mai nga iwi o te taha moana, ki nga tira o reira, kei nga kainga o uta e noho ana. Ka pera hoki te mahara o nga iwi o uta nei ki o ratou tira i ahu atu ra ki te taha moana, kei reira e araitia ana e te tupuhi o te moana te tae ki te mahi kai moana hei maunga mai ma ratou ki o ratou kainga i uta nei. Kaore! kua pau i a Ngarara-huarau.

No muri mai ka kitea e etahi tangata, kua noho he taniwha ki roto o Koura-rau. Ka haere te rongo o te matenga o nga tangata o Wairarapa ki te tai-rawhiti, katahi ka mohiotia e nga iwi o reira, kua ahu mai a Ngarara-huarau ki te upoko o te motu nei. Ko tana mahi ano tenei i Wai-marama, he huna i nga tangata o reira. No te haerenga atu nei o Ngarara-huarau i Wai-marama, ka ora nga tangata o reira. Ka mauria atu te rongo e nga tira haere, ka rongo nga tangata o Here-taunga kua mate nga tangata o Wai-rarapa, ka mauria mai hoki te rongo o nga mahi a Ngarara-huarau i Wai-marama, ka rongo nga iwi o Wai-rarapa nei.

Heoi, ka rapua e nga iwi o Wai-rarapa nei he ritenga e mate ai a Ngarara-huarau, a, ka kitea, koia tenei: Me mounu kia puta ki waho i tona rua i noho ai, a, me taki haere kia uru ki roto ki tetahi ngaherehere. Ko taua ngahere me tapahi he umu mo ia rakau, mo ia rakau, ko tetahi taha me waiho kia mau ana. Ko nga rakau e tu ana i te taha o te huanui ma te auta haeretanga a te taniwha e turaki nga rakau, a, ma te hinganga o tetahi rakau ki runga i tetahi rakau ka turaki, a, ka tamia, ka kore e tino kaha; hei reira ka werowero ai ki te tokotoko, ki te huata, me te whiu ki nga patu me nga pou-whenua, a ka mate ia. Heoi nga whakamaramatanga mo te ritenga e mate ai; me nga karakia ki to ratou atua.

Heoi, ka whakaetia e te iwi enei ritenga katoa. Katahi ka whiria he taura. Ka oti, ka tapahia haeretia nga rakau o te taha o te huanui hei haerenga mo Ngarara-huarau. Ka oti, ka patu te kuri; ka mutu ka kowhiria nga toa tokorua, ka whakapatia o raua waewae ki te atua kia tere ai te oma, ka whakaponotia te hau o nga tangata nei me ta raua kuri-mate, me te taura hei tukutuku i te kuri ki te waha o te rua o te taniwha. Ka tae raua ki runga o te rua ka tukutuku i runga i te taura. Kaore ano kia tae ki waenganui o te pari ko te tiaho o nga whatu kua puta ki waho o te rua; no muri i puta ai te upoko. Te putanga mai, ka haere nga tangata nei—te haere a te taniwha te haere a nga tangata. E haere ana nga tangata nei ano ko tiurangi! ara, ko to manu e kiia nei he kāhu. Na te mea ano ka ngaro nga tangata nei i roto i te ngahere ka tomo tahi hoki te taniwha. No te oinga o te hiku ka pa ki te rakau kua oti te tapahi ra, ka hinga ki raro—ko te oinga o te upoko, ka hinga nga rakau, ka auru nga peka ki tetahi rakau, ka hinga, katahi ka hingahinga nga rakau, ka tamia a Ngarara-huarau ki te whenua. Nawai ra i kaha; kua kore e kaha; e werohia ana ki nga tokotoko, e patua ana ki nga pou-whenua, a, ka mate a Ngarara-huarau.

Katahi ka haea te puku. Anana! e whakapapa ana te tangata, te wahine, te tamariki i roto i te puku. Heoi, ka tanumia nga tangata, ka hoatu ma Mahuika e kai a Ngarara-huarau. Ko te upoko ka tapahia ka whakamaroketia, a, whakakohatu tonu iho. Ko te karakia nana i tiki i taki a Ngarara-huarau, ara, ko te tapuae, ko “Pawhakaoho,” ko “Tu-mania,” ko “Tu-paheke.”

Ka mutu nga koreo o tenei taniwha; i kite au i te upoko kohatu me te Mema nei, me Piukenana—kei te taha tonu o tona whare e tu mai nei ano.

Related