Te Aohuruhuru

In: Stories, Stories (Bronwyn), Traditional stories

Source: Te Ao Hou No. 10 (April 1955) p.6


A gem of delicate ancient-style Maori story telling is the legend of Te Aohuruhuru, of which the Maori version appeared in Sir George Grey’s Nga Mahi a Nga Tupuna. He never translated this story into English, and this has been very sensitively done by the late W. W. Bird, whose version we are presenting here.

NA KO PA-MARAMARAMA te ingoa o te pa o te hoa o Te Aohuruhuru. He koroheke te tangata nei, ko tana wahine he tutua, he mea tango mai e ia i te tangata i arohatia nuitia e tenei wahine. Ko te take i tangohia ai e ia te wahine nei he pai, he ataahua, he wahine momoho ki te mahi. Ko te mahi he taka kai, he whatu weruweru mo te koroheke nei. Otira ko tona noho, e noho pononga ana ki tenei koroheke, otira ko tona aroha pea e mau tonu ana ki te tangata i arohatia nuitia e ia.

A roa rawa tona nohoanga ki tenei koroheke, a muri iho ka tahuri taua koroheke ki te hakirara i a ia.

Ko te tikanga tenei o tana hakiraratanga i a ia. No to raua moenga i te po, roa rawa raua e moe ana, ka maranga taua koroheke ki runga, ka titiro ki tana wahine tamahine, kua warea e te moe. Ko ona pakikau kua pahuhu ke ki raro i te kowhananga a nga ringaringa, a nga waewae, i te ainga a te ahuru. Katahi ka tahuna e ia te ahi, ka ka te ahi, ka tirohia e ia nga pakikau, ka takoto kau ia. Katahi ka mahara te koroheke ra ki te nuinga o tona pai. Kowatawata ana nga uru mawhatu i te hana o te ahi; ko tona tinana, ngangana ana: ko tona kiri, karengo kau ana; ko te kanohi, ano he rangi raumati paruhi kau ana; ko te uma o te kotiro e ka whakaea, ano he hone moana aio i te waru e ukura ana hoki i te toanga o te ra, ka rite ki te kiri o tuawahine.

Taro rawa te tirohanga o taua koroheke ki te pai o tana wahine tamahine, muri iho ka whakaarahia e ia ona hoa koroheke o roto i te whare ki te matakitaki ki te ataahuatanga o tana wahine. I a ratou e matakitaki ana i a ia, katahi ano ia ka oho. Oho rawa ake ia, koia e matakitakina ana e te tini koroheke o roto i te whare ra.

Heoiti ano ka maranga te wahine ki runga, ka mate i te whakama. Heoti ano ko te rangi i pai ra kua tamarutia e te pokeao; ko te uma kakapa ana, ano e ru ana te whenua. Ka tinia ia e te whakama. Katahi ka rarahu nga ringa ki nga pakikau, ki te uhi i a ia. Katahi ka rere ki te kokinga o te whare; ka tangi, tangi tonu a ao noa te ra.

Awatea kau ana, ka haere te koroheke ra ratou ko nga hoa, ka eke ki runga i te waka, ka hoe ki waho ki te moana ki te hi. A i muri o te koroheke ra ratou ko nga hoa kua riro, katahi te wahine nei ka whakaaro ki te he o tana tane ki a ia, katahi ka mahara kia haere ia ki te whakamomori. Na, tera tetahi toka teitei e tu ana i te tahatika, ko te ingoa o tenei toka inaianei ko Te Rerenga o Te Aohuruhuru.

Katahi te tamahine ka tahuri ki te tatai i a ia, na ka heru i a ia, na ka rakei i a ia ki ona kaitaka, ka tia hoki i tona mahunga ki te raukura—ko nga raukura he huia, he kotuku he toroa, ka oti. Katahi ano te tamahine ka whakatika, na ka haere, ka piki, a ka eke ki runga o te toka teitei, ka noho. Katahi ano ka kohuki te whakaaro o te tamahine ki te tito waiata mana.

Ka rite nga kupu o taua waiata; ko te tane ratou ko nga hoa kei te hoe mai ana ki uta. Ka tata mai te waka o te tane ki te taketake o te toka e noho ra te tamahine i runga, ko te koroheke nei kua pawera noa ake te ngakau ki te purotutanga o tana wahine taitamariki. Katahi ratou ka whakarongo ki te wahine ra e waiata ana i tana waiata. Ka rongo ratou ki nga kupu o te waiata a te wahine ra. Ano!

torino kau ana mai i runga i te kare o te wai, ano te ko e pa ana ki tetahi pari, na ka whakahokia mai, ano te mamahutanga ki tona koiwi. Ana! Koia ia, ko te hou o te waiata a tuawahine, mataaho mai ana ki nga taringa. Koia tenei:

‘Naku ra i moe tuwherawhera,
Ka tahuna ki te ahi
Kia tino turama,
A ka kataina a au na.’

Na ka mutu tana waiata, katahi ia ka whakaangi i taua toka nei ki te whakamoti i a ia. Katahi ka kite mai taua koroheke ra i a ia ka rere i te pari. I kitea mai e ia ki nga kakahu ka ma i tona rerenga ai.

Katahi ka whakau mai to ratou waka ki te take o te toka i rere nei te wahine nei, ka u mai, u noa mai ka kite ratou i a ia e takoto ana, kua mongamonga noa atu. Ko te waka whakairo nei kua paea ki te akau, kua pakaru rikiriki. A kua ngahae hoki te waka whakairo a tenei koroheke, ara te pai whakarere rawa atu o te tamahine nei. A mohoa noa nei maharatia tonutia e matou te ingoa o tera toka ko Te-Rerenga-o-Te-Aohuruhuru. A maharatia tonutia hoki e matou nga kupu o tana waiata. No te taenga mai hoki o nga tauhou ki konei, ka arahina ratou e matou ki te toka nei kia kite.

Related